Seymenler Mühendislik firması olarak, Bursa ve İstanbul illeri başta olmak üzere Sığınak Havalandırması konusunda mühendislik ve uygulama hizmeti vermekteyiz. Sığınak havalandırması konusunda metodolojimiz ve mühendislik bakış açımız aşağıdaki gibi olmaktadır.
Sığınak havalandırması, acil durumlar (örneğin savaş gibi durumlar, doğal felaketler…) sırasında güvenli bir yaşam alanı sağlamak için binaların içerisinde yer alan kritik bir bileşendir. Sığınak havalandırma sistemleri, hem insan sağlığını korumak hem de içerideki havayı güvenli seviyelerde tutmak için tasarlanır. Sığınağa gönderilecek havadaki radyasyon, biyolojik veya kimyasal toz ve partiküllerin olması durumunda bu kirli havanın uygun filtrelerden geçirilerek minimum yaşam koşullarına getirilmesi gerekir. Radyoaktif serpinti sırasında barınma alanlarının temiz hava ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiştir. Bu sistemler, oksijen seviyelerini uygun düzeyde tutar, karbondioksit ve diğer zararlı gazları dışarı atar, içerideki sıcaklık ve nem dengesini sağlama vazifelerini icra eder. Sığınakların genellikle uzun süre kullanılabileceği düşünüldüğünde, doğru bir havalandırma sisteminin tasarımı büyük önem taşır.
Bu konuda sığınak havalandırma sistemlerine ait yasal yönetmelik, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın 3194 Sayılı İmar Kanuna’na göre Sığınak yönetmeliği şartlarına uygun olarak gerçekleştirilmektedir. 29 Eylül 2010 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27714, 3194 Sayılı İmar Kanununa Göre Düzenlenmiş Bulunan İmar Yönetmeliklerine Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik Bayındırlık ve İskan Bakanlığından: Madde 1 – 25/8/1988 tarihli ve 19910 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3194 Sayılı İmar Kanununa Göre Düzenlenmiş Bulunan İmar Yönetmeliklerine Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmeliğin başlığı “Sığınak Yönetmeliği” olarak değiştirilmiştir.
Sığınak konusunda sadece devasa sığınaklar değil aynı zamanda fabrika, okul ve konut gibi yaşam ve çalışma alanları içerisinde yer alan sığınaklar için de yukarıda bahsettiğimiz ana amaç olan kirli havanın egzost fanlar ile dışarıya verilmesi ve sığınak içerisine taze hava alınması ve yangın durumlarına karşılık duman tahliye falanları ile birlikte yapılan havalandırma sistemlerini düşünmemiz gerekmektedir. Aşağıda bir sığınak havalandırması projesinde yada uygulamasında nelerin olması gerektiğine dair aşamalar yer almaktadır;
Sığınak Çeşitleri
Nükleer ve konvansiyonel silahlarla, biyolojik ve kimyevi harp maddelerinin tesirlerinden ve tabii afetlerden insanlarla, insanların yaşaması ve ülkenin harp gücünün devamı için zaruri canlı ve cansız kıymetleri korumak maksadıyla inşa edilen korunma yerleridir.
- a) Kullanacaklara göre sığınak çeşitleri,
- b) Kullanım amacına göre sığınak çeşitleri,
Kullanacaklara Göre Sığınak Çeşitleri
Sığınaklar korunacak veya korunacakların durumuna göre ikiye ayrılır.
- a)(Değişik:RG-31/12/2010-27802) Özel sığınaklar: Özel veya kamuya ait bina ve tesislerin öncelikle en alt bodrum katlarında ya da toprağa oturan kısımlarında veya bina içinde yapılamıyorsa uygulama imar planı ya da planda hüküm yoksa 2/11/1985 tarihli ve 18916 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği ile belirlenen yapı yaklaşma mesafesine aykırı olmamak kaydıyla bahçelerinde, yer üstünde veya yeraltında radyoaktif serpinti etkilerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen serpinti sığınaklardır.
- b) Genel Sığınaklar: Nüfus ve trafik yoğunluğunun fazla olduğu yerlerde dışarıda bulunan halkın korunmasını sağlamak amacıyla yapılan yapılardır.
Kullanım Amacına Göre Sığınak Çeşitleri
Sığınaklar kullanma amaçlarına göre ikiye ayrılırlar:
- a) Basınç Sığınakları: Nükleer silahların ani (ışık, ısı, basınç ve ilk radyasyon) ve kalıntı (radyoaktif serpinti) etkileriyle konvansiyonel silahların tesirlerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine karşı korunmak amacıyla Devlet tarafından inşa edilen sığınaklardır.
- b)(Değişik:RG-29/9/2010-27714)Serpinti sığınakları: Radyoaktif serpinti etkilerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen sığınaklardır. Bu sığınaklar; kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı da korunmayı sağlar.
1. Temel Prensipler:
Sığınak Havalandırma sisteminin iki temel amacı vardır:
- Taze hava temini: Sığınaktaki kişilerin ihtiyaç duyduğu oksijenin sağlanması.
- Kirli hava atımı: Karbondioksit, nem ve diğer zararlı gazların dışarı atılması.
Bu prensipler doğrultusunda, sığınak havalandırma sistemi tasarımı aşağıdaki kriterlere göre yapılmalıdır:
2. Hava İhtiyacı Hesaplamaları:
Ortam koşulları;
•Yeterli hava değişimini sağlayarak
- O2 seviyesi > %19
- CO2 seviyesi < % 2 olmalıdır.
İnsanların bulunduğu kapalı alanlarda minimum hava değişim miktarı, kişi başına saatte 10-12 m³ taze hava olacak şekilde hesaplanmalıdır.
- Oksijen Tüketimi: Bir yetişkin insan, saatte yaklaşık 0,5 m³ oksijen tüketir. 10 kişilik bir sığınakta bu durumda, saatte 5 m³ oksijene ihtiyaç duyulacaktır.
- Karbondioksit Üretimi: Aynı ortamda, her bir kişi saatte yaklaşık 0,2 m³ karbondioksit üretir. 10 kişi için saatte 2 m³ karbondioksit tahliye edilmelidir.
- Hava Değişim Hızı: Minimum hava değişim oranı genellikle saatte 5-10 kez arasında olmalıdır. Bu, sığınaktaki havanın tamamının belirli bir süre içinde temizlenmesi anlamına gelir.
3. Havalandırma Tipleri:
Sığınak havalandırma sistemleri genellikle iki temel tipten birini kullanır:
- Doğal Havalandırma: Hava akışı, basınç farkı ve sıcaklık farkı gibi doğal etkenlerle sağlanır. Ancak, doğal havalandırma sığınaklar için genellikle yetersiz olabilir, bu nedenle daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.
- Mekanik Havalandırma: Fanlar ve filtreler aracılığıyla havanın zorla hareket ettirildiği sistemlerdir. Genellikle pozitif basınçlı bir havalandırma sistemi kullanılarak dışarıdan taze hava alınır ve içerdeki kirli hava dışarı atılır.
- Pozitif Basınçlı Sistem: İçerideki hava basıncını dışarıya göre biraz daha yüksek tutarak sığınak içine dışarıdan kirli veya zehirli havanın girmesi engellenir.
- Negatif Basınçlı Sistem: İçeride oluşan kirli havayı dışarı atarken içeride negatif basınç oluşturur, bu da hava sızıntılarına karşı hassasiyet yaratabilir.
4. Filtreleme Sistemleri:
Sığınak havalandırma sistemlerinde, dışarıdan alınan havanın filtrelenmesi hayati önem taşır. Gaz maskelerinde kullanılan filtreler gibi, aktif karbon filtreler ve HEPA filtreler de havalandırma sistemlerinde kullanılır. Özellikle nükleer, biyolojik ve kimyasal (NBC) tehditlere karşı özel filtreler kullanılmalıdır.Normal durumda dışarıdan hava sadece G4 kaba filtreden geçirilerek içeri alınır. Koruma zamanlarında; Dışarıdan alınan hava; G4 kaba, nükleer tip hepa, aktif karbon filtre veya kum havuzu gibi filtreleme sisteminden geçirilerek sığınak içerisine verilir.
- HEPA Filtreler: Toz, polen, bakteri gibi partikülleri tutar.
- Aktif Karbon Filtreler: Kimyasal gazları ve kötü kokuları emer.
NBC filtreleme sistemleri, dışarıdan gelebilecek zararlı partikülleri filtreler ve içerideki havanın temiz kalmasını sağlar. Özellikle savaş ya da biyolojik tehdit durumlarında bu sistemler hayati önem taşır.
5. Hava Debisi ve Fan Seçimi:
Havalandırma sisteminde kullanılan fanların hava debisi, sığınak büyüklüğüne ve içindeki kişi sayısına göre belirlenir. Fan kapasitesi, genellikle hesaplanan minimum hava ihtiyacının %20-30 üzerinde olmalıdır. Örneğin, 100 m³ hacminde bir sığınakta saatte 1000 m³ hava değişimi gerekiyorsa, kullanılacak fan en az 1200 m³/saat kapasiteye sahip olmalıdır.
- Fan Türleri: Aksiyal fanlar ve radyal fanlar, sığınak havalandırmasında yaygın olarak kullanılır. Aksiyal fanlar yüksek debi sağlar ancak düşük basınçla çalışır. Radyal fanlar ise daha yüksek basınç oluşturabilir, bu nedenle uzun boru hatlarında daha verimli çalışırlar.
6. Yedekli Sistemler:
Sığınak havalandırma sistemleri, elektrik kesintileri veya cihaz arızalarına karşı yedekli olarak tasarlanmalıdır. Mekanik sistemin yanı sıra manuel hava pompalama ekipmanları da bulundurulmalıdır. Ayrıca, enerji kaynağının yedeklenmesi (akü, jeneratör) önemlidir.
7. Sıcaklık ve Nem Kontrolü:
Sığınakların kapalı ortamlar olduğunu göz önüne alırsak, içerideki sıcaklık ve nem kontrolü de sağlanmalıdır. Aşırı sıcaklık veya nem, insan sağlığını olumsuz etkileyebilir. Havalandırma sistemi bu parametreleri de kontrol edecek şekilde tasarlanmalıdır.
- Nem Kontrolü: Nemli hava, içerideki havanın kalitesini düşürebilir ve yapı elemanlarına zarar verebilir. Nem alıcılar veya klima sistemleri nem kontrolü için kullanılabilir.
- Sıcaklık Kontrolü: Klima sistemleri, sığınak içi sıcaklığın aşırı artmasını önleyebilir. Aynı zamanda uygun izolasyon da içerideki ısı kaybını veya kazanımını minimize etmek için gereklidir.
8. Acil Durum Senaryoları:
Sığınak havalandırma sistemi, acil durumlar için çeşitli senaryolara göre tasarlanmalıdır:
- Kimyasal Tehditler: Kimyasal saldırılar sırasında dışarıdaki hava alımı durdurulmalı ve içerdeki havanın temiz kalması sağlanmalıdır. Bu süreçte NBC filtreler devreye girmelidir.
- Yangın Durumu: Yangın durumunda, havalandırma sistemi içerideki dumanı tahliye edebilecek kapasitede olmalıdır. Ayrıca, sistem yangına dayanıklı malzemelerden yapılmalıdır.
9. Sığınak Havalandırması İçin Standartlar:
- DIN 1946: Kapalı alanlarda havalandırma sistemlerinin standartlarını belirler.
- NBC Filtreleme Standartları: NATO standartlarına uygun NBC filtreleri kullanılmalıdır.
10. Tasarımda Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Noktalar:
- Havalandırma Boruları: Borular, sızdırmaz olmalı ve yangına dayanıklı malzemeden yapılmalıdır. Ayrıca, dışarıdaki kirli havanın içeri girmesini önlemek için boru girişleri yerden yüksek ve korunmuş olmalıdır.
- Gürültü Kontrolü: Fanlar ve diğer mekanik parçalar, içeride rahatsız edici gürültü oluşturmamalıdır. Bu nedenle, gürültü emici malzemeler ve düşük ses seviyeli fanlar tercih edilmelidir.
- Bakım ve Denetim: Havalandırma sistemi düzenli olarak denetlenmeli ve filtreler belirli aralıklarla değiştirilmelidir. Sistemin sorunsuz çalışması için bakım prosedürleri oluşturulmalıdır.
Sonuç:
Sığınak havalandırma sistemlerinin tasarımı, yalnızca temiz hava sağlamakla kalmaz, aynı zamanda insan sağlığını koruyacak şekilde çok katmanlı bir güvenlik sağlar. Doğru hesaplamalar, uygun ekipman seçimi ve yedekli sistemlerin kullanımı, acil durumlarda sığınağın güvenli bir yaşam alanı olmasını sağlayacaktır.
Sığınak havalandırması konusunda genel hatlarıyla sizlere bilgi vermeye çalıştık. İşin detayına indiğimizde ise gerçek bir mühendislik hesaplamaları ve teknik tecrübe gerektiren işlemler olmaktadır. Seymenler Mühendislik olarak sığınak havalandırması konusunda tecrübeye ve teknik kabiliyetlere sahibiz. Bursa ve İstanbul başta olmak üzere, Balıkesir, Kütahya, Bilecik, Yalova, Kocaeli, Gebze, Eskişehir gibi Marmara Bölgesine ait birçok ilde sizlere hem uygulama hem de teknik destek verebilmekteyiz. Sığınak havalandırması konusunda teknik detay ve ücretlendirme konusunda bilgi almak isterseniz bizleri iletişim sayfamızdaki numaralardan arayabilirsiniz.
Sığınak havalandırması referanslarımız için Referanslar sayfamıza göz atabilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/12/20101231-12.htm
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/09/20100929-2.htm